Trilak
સનાતન ધર્મમાં તિલક આસ્થા અને આધ્યાત્મિકતા સાથે સંબંધિત છે . કોઈ પણ સાધુ કે સંતના કપાળ પરનું તિલક તેની સંપૂર્ણ પરંપરા વિશે જણાવે છે .શુભ પ્રાપ્તિ માટે આપણે કયા તિલકનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ. સનાતન પરંપરામાં કપાળ પર તિલક લગાવ્યા વગર કોઈપણ પૂજા અધૂરી માનવામાં આવે છે. મૂળભૂત રીતે તિલક ત્રણ પ્રકારના હોય છે. એક રેખા કૃતિ તિલક, બે રેખા કૃતિ તિલક અને ત્રિરેખા તિલક. આ ત્રણેય પ્રકારના તિલક માટે ચંદન, કેસર, ગોરોચન અને કસ્તુરીનો ઉપયોગ થાય છે.જેમાં કસ્તુરી તિલક સૌથી મહત્વનું છે.
તિલક લગાવવા નો મંત્ર
केशवानन्न्त गोविन्द बाराह पुरुषोत्तम ।
पुण्यं यशस्यमायुष्यं तिलकं मे प्रसीदतु ।।
कान्ति लक्ष्मीं धृतिं सौख्यं सौभाग्यमतुलं बलम् ।
ददातु चन्दनं नित्यं सततं धारयाम्यहम् ।।
चित्रकूट के घाट पर भई संतन की भीड़,
तुलसीदास चन्दन घिसे तिलक करे रघुवीर।।
તિલક વિના કાર્યસિદ્ધિ નહીં :
स्नानंदानं तपो होमो देवतापितृ कुम्र्म च।
तत्सर्व निषफलं याति ललाटे तिलकं बिना।
ब्राह्मण स्तिल्कं कृत्वा कुय्र्यासंध्याच्च तर्पणम्।।
તિલક વિના સ્નાન, હવન, જપ, તપ અને દેવકાર્ય વગેરે બધાં કાર્યો ફળહીન થઈ જાય છે. બ્રાહ્મણોએ તર્પણ વગેરે તિલક ધારણ કર્યા પછી જ કરવા જોઈએ.
"त्रेता में वानर भए, द्वापर मे भए ग्वाल।
कलयुग मे साधु भए, तिलक छाप अरुमाल।।"
તિલકના પ્રકાર
તિલકના મૂળભૂત રીતે ત્રણ પ્રકાર છે એક રેખાકૃતિ તિલક, બે-રેખા કૃતિ તિલક અને ત્રિરેખકૃતિ તિલક.આ ત્રણ પ્રકારના તિલક માટે ચંદન, કેસર, ગોરોચન અને કસ્તુરીનો ઉપયોગ થાય છે.જેમાંથી કસ્તુરી તિલક સૌથી મહત્વપૂર્ણ છે.
રાખ ના તિલક
શૈવની પરંપરા સાથે સંકળાયેલા સાધુ અને સંતો વારંવાર તેમના શરીર ઉપર રાખ લગાવતા જોવા મળશે.પૂજામાં હવન થયા પછી પણ આપણી પાસે હવનની રાખ ઉપર તિલક લગાવવાની પરંપરા છે, ઉપાય તરીકે, એવું માનવામાં આવે છે ભગવાન ભૈરવ પ્રસન્ન થાય છે અને તેમની કૃપા વરસાવે છે.
ચંદન તિલક
કપાળ ઉપર ચંદનનો તિલક લગાવવાથી આપણા મગજમાં ઠંડક મળે છે. તેનો ઉપયોગ કરવાથી એકાગ્રતા વધે છે ચંદનના ઘણા પ્રકારો હોય છે જેમાં લાલ ચંદનનો તિલક લગાવવાથી વ્યક્તિની અંદર ઉર્જાનો સંચાર થાય છે. ભગવાન ગુરુ ના આશીર્વાદ પ્રાપ્ત થાય છે.
કુમકુમ નું તિલક
પૂજામાં સામાન્ય રીતે ફક્ત કુમકુમનો તિલક જ ઉપયોગમાં લેવામાં આવે છે હળદરનો પાઉડર લીંબુના રસમાં ભેળવીને કમકુમ બનાવવામાં આવે છે, જે પરિણીત મહિલાઓ કપાળ પર લાંબી આયુ અને તેમના પતિ સારા નસીબ માટે લગાવે છે.
સિંદૂર તિલક
સિંદૂરનો તિલક અનેક દેવી-દેવીઓને લગાવવામાં આવે છે. સિંદૂરનો તિલક તમામ પ્રકારના અવરોધોને દૂર કરવા માટે માનવામાં આવે છે આ કારણ છે કે તેનો વિશેષ ઉપયોગ હનુમંત અને ગણપતિ સાધનામાં થાય છે. મંગળવાર અને શનિવારના રોજ શ્રી. માટે તિલક લગાવવાથી પ્રસાદ તરીકે હનુમાનજીના ખભા પર સિંદૂર, જીવનને લગતી બધી સમસ્યાઓ દૂર થાય છે
તિલક લગાવવાનો નિયમ
પવિત્ર તિલક જેને ભગવાનનો આશીર્વાદ માનવામાં આવે છે. તે હંમેશા સ્નાન અને ધ્યાન કર્યા પછી ઉત્તર દિશા તરફ મુખ કરીને બંને ભ્રમર એટલે કે આજ્ઞા ચક્ર પર લગાવવું જોઈએ. ભગવાનને અનામિકા આંગળીથી તિલક લગાવવું જોઈએ. જ્યારે સ્વયંને મધ્ય આંગળી અથવા અંગૂઠાથી તિલક લગાવવું જોઈએ.
પૂજામાં તિલક લગાવવાથી થતા લાભ
આ જ કારણ છે કે હિંદુ ધર્મ સાથે સંકળાયેલા શૈવ, વૈષ્ણવ અને શાક્ત પરંપરા સાથે જોડાયેલા તમામ લોકો પૂજા દરમિયાન ખૂબ જ આસ્થા અને વિશ્વાસની સાથે તેને ધારણ કરે છે. પૂજામાં વપરાતું તિલક માત્ર કપાળ પર જ નહીં પરંતુ માથા, ગરદન, બંને હાથ, હૃદય, નાભિ, પીઠ વગેરે પર પણ લગાવવામાં આવે છે.
કંકુ બનાવવાની રીત
કંકુ મુખ્યત્વે હળદર નો પાઉંડર અને ચૂનાના પાઉંડર ને ભેગા કરીને બનાવવામાં આવે છે .ચૂનાના કારણે જ અહીં લાલ રંગ જોવામળે છે . તેથી એમ કહી શકાય કે કંકુનો મુખ્ય ઘટક ચૂનો છે . ચૂનાનું રાસાયણિક નામ કેલ્શિયમ હાઈડ્રોક્સાઈડ છે .આ કેલ્શિયમ હાઈડ્રોક્સાઈડ હળદરના પીળા રંગને લાલ બનાવે છે .જેનો તિલક કરવા માટે ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.
દિવસના હિસાબથી લગાવો તિલક
દરેક દિવસ નિશ્ચિત દેવતા અને ગ્રહ માટે હોય છે. આ સ્થિતિમાં ચોક્કસ દેવતાના આશીર્વાદ મેળવવા માટે દિવસ મુજબ તિલક લગાવી શકાય છે. જેમ સોમવાર ભગવાન શિવ અને ચંદ્રદેવને સમર્પિત છે. આ દિવસે સફેદ ચંદનનું તિલક લગાવવું જોઈએ. મંગળવાર ભગવાન હનુમાન અને મંગળ ગ્રહને સમર્પિત છે, તેથી આ દિવસે લાલ ચંદન અથવા ચમેલીના તેલમાં સિંદૂરનું તિલક લગાવો.
બુધવારે સૂકા સિંદૂરનું તિલક લગાવીને ગણપતિના આશીર્વાદ મેળવવા જોઈએ. ગુરુવાર દેવગુરુ બૃહસ્પતિ અને ભગવાન વિષ્ણુને સમર્પિત હોવાથી આ દિવસે કપાળ પર પીળા ચંદન અથવા હળદરનું તિલક લગાવો. શુક્રવારે લાલ ચંદન અથવા સિંદૂરનું તિલક અને શનિવારે ભસ્મ લગાવો. રવિવાર દૃશ્યમાન દેવતા ભગવાન સૂર્યને સમર્પિત છે અને આ દિવસે શુભ અને શુભકામનાઓ માટે લાલ ચંદનનું તિલક લગાવો.
MY DHARMIK WHAT UP GRUP JOIN
👉ગુજરાત ધાર્મિક ગ્રુપમાં જોડાઓ
