vrindavan वृन्दावन
वृन्दावनं सखि भुवो वितनोति कीर्तिं
यद्देवकीसुत्पदम्बुजलब्धलक्ष्मि।
गोविन्दवेणुमनु मत्तमयूरनृत्यं
प्रेक्ष्याद्रिसान्वपरतान्यसमस्तसत्त्वम॥ (श्रीमद्भागवत १०/२१/१०)
વ્રજ ધામ તમામ ધામોથી ઉપર છે અને શ્રી વૃંદાવન તમામ તીર્થોમાં શ્રેષ્ઠ છે. તેના મહિમાનું વર્ણન કરતી એક ઘટના---ભગવાન નારાયણે પ્રયાગને તીર્થસ્થાનોનો રાજા બનાવ્યો. તેથી તમામ તીર્થયાત્રીઓ કર ભરવા માટે પ્રયાગરાજ આવતા હતા. એકવાર નારદજીએ પ્રયાગરાજને પૂછ્યું - "શું વૃંદાવન પણ તમને કર ભરવા આવે છે?" તીર્થરાજે નકારાત્મક જવાબ આપ્યો. તો નારદજીએ કહ્યું - "તો પછી તમે તીર્થરાજ કેવી રીતે બન્યા." આનાથી દુઃખી થઈને તીર્થરાજા ભગવાન પાસે ગયા. ભગવાને પ્રયાગરાજ આવવાનું કારણ પૂછ્યું. તીર્થરાજે કહ્યું - "ભગવાન! તમે મને તમામ તીર્થોનો રાજા બનાવ્યો છે. તમામ તીર્થો મને કર ભરવા આવે છે, પરંતુ શ્રી વૃંદાવન ક્યારેય કર ભરવા નથી આવ્યા. તેથી મારા માટે તીર્થરાજ બનવું અયોગ્ય છે." ભગવાને કહ્યું. પ્રયાગરાજ - "તીર્થરાજ! હું તમને તમામ તીર્થસ્થાનોનો રાજા બનાવ્યો છું. તમારા પોતાના ઘરનો નહીં. વૃંદાવન મારું ઘર છે. આ મારા પ્રિય શ્રી કિશોરીજીનું ધર્મસ્થાન છે. તેઓ ત્યાંના અધિપતિ છે. હું પણ હંમેશા ત્યાં રહું છું. .એ તારી પાસેથી છે.તે ઉપર પણ છે.શ્યામા શ્યામાના દર્શન ક્યાંય જોવા મળશે વૃંદાવન જેવું ક્યાંય નહીં મળે.વૃંદાવનની મૂર્તિ દરેક ક્ષણે નવી છે.આજે પણ આરાધ્યાની આરાધના અને પૂજાના અવાજો દરેક ક્ષણે ઇષ્ટનો અવાજ સંભળાય છે.વ્યક્તિ અનુભવી શકે છે કે વૃંદાવન એક અદૃશ્ય અનુભૂતિ, એક અદ્રશ્ય શક્તિ હૃદયની સીમામાં પ્રવેશતાની સાથે જ હૃદયભૂમિમાં પ્રવેશ કરે છે અને વૃંદાવનની પરિઘમાંથી બહાર નીકળતાની સાથે જ તે દૂર થઈ જાય છે.
જેમ શ્રીમદ ભાગવતને શ્રી કૃષ્ણનું વાઙ્ગમય સ્વરૂપ કહેવામાં આવે છે, તેવી જ રીતે વ્રજ-વૃંદાવન ધામ પણ શ્રી કૃષ્ણનું ભૌતિક સ્વરૂપ છે. પુરાણોમાં પણ કહેવાયું છે. 'पंचयोजनमेवास्तिवनंमेदेहरूपकम्'એટલે કે, વૃંદાવનનું આ પાંચ આયોજન વિસ્તરણ મારું (શ્રી કૃષ્ણનું) સ્વરૂપ છે. આના પરથી તે એકદમ સ્પષ્ટ થઈ જાય છે કે શ્રી કૃષ્ણ અને તેમના પ્રેમાળ, સુંદર, ચિન્મય નિવાસ બંને અવિભાજ્ય છે.
हम ना भई वृन्दावन रेणु,
तिन चरनन डोलत नंद नन्दन नित प्रति चरावत धेनु।
हम ते धन्य परम ये द्रुम वन बाल बच्छ अरु धेनु।
सूर सकल खेलत हँस बोलत संग मध्य पीवत धेनु॥
ભગવાન શ્રી કૃષ્ણએ સ્વયં તેમના શ્રીમુખ દ્વારા વૃંદાવનને શ્રી વિગ્રહ (શરીર) કહ્યા છે. पंचयोजनमेवास्ति वनं मे देह જે તેમાં રહે છે તે ભગવાનના ખોળામાં રહે છે. પરંતુ, આ ગોદ શ્રી રાધારાણીની કૃપાથી જ પ્રાપ્ત થઈ છે."कृपयति यदि राधा बाधिता शेष बाधा"
'વૃહદગૌતમીયતંત્રમાં ભગવાને એમના શ્રીમુખને એમ પણ કહ્યું છે કે આ આહલાદક વૃંદાવન મારું ગોલોક ધામ છે-इदं वृन्दावनं रम्यं मम धामैव केवलमતો વ્રજની રાણી, શ્રી રાધારાણી, અમને એવી રીતે આશીર્વાદ આપો કે અમને શ્રી વૃંદાવન ધામનો વાસ મળે અને એક વાર તે મૂર્તિના દર્શન થાય, જેને જોવા ભક્તો પાગલ થઈ જાય. એમ કહીને હું શ્રીધામ વૃંદાવનને ખૂબ જ આદર અર્પણ કરું છું.
ધન એ વૃંદાવનનું ધામ છે, ધન એ વૃંદાવનનું નામ છે. સંપત્તિ વૃંદાવન રસિક જો સુમિરાઈ સ્યામા સ્યામા.
'વૃંદા 'તુલસી કહેવાય છે. અહીં તુલસીના છોડ વધુ છે, તેથી તેનું નામ વૃંદાવન પડ્યું. એટલે કે વૃંદા (તુલસી)નું વન. બ્રહ્મ પુરાણમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે વૃંદા રાજા કેદારની પુત્રી હતી.
વૃંદાવન ભગવાન કૃષ્ણની લીલા સાથે સંકળાયેલું છે. આ સ્થાન શ્રી કૃષ્ણના કેટલાક અલૌકિક બાળ લીલાનું કેન્દ્ર માનવામાં આવે છે. અહીં શ્રી કૃષ્ણ અને રાધા રાણીના મંદિરો મોટી સંખ્યામાં છે. બાંકે વિહારીજીનું મંદિર, શ્રી ગરુડ ગોવિંદ જી અને રાધવલ્લભ લાલજીનું મંદિર
તુલસીના વૃક્ષો ગોપીઓ બની જાય છે
નિધિવનમાં તુલસીના વૃક્ષો છે. અહીં દરેક તુલસીનો છોડ જોડીમાં છે. એવું માનવામાં આવે છે કે જ્યારે શ્રી કૃષ્ણ અને રાધા રાસલીલા કરે છે, ત્યારે આ તુલસીના છોડ ગોપીઓ બની જાય છે અને સવારે તે તુલસીના છોડમાં ફેરવાઈ જાય છે. અહીં વાવેલા વૃક્ષોની ડાળીઓ ઉપરની તરફ નહીં પરંતુ નીચેની તરફ વધે છે. આ વૃક્ષો એવી રીતે ફેલાયેલા છે કે રસ્તો બનાવવા માટે લાકડીઓના સહારે આ વૃક્ષોને રોકવામાં આવ્યા છે.
કેસી રાક્ષસ દ્વારા ઘોડાના રૂપમાં વૃંદાવન પહોંચ્યો અને બ્રિજવાસીઓની સાથે જીવોને નુકસાન પહોંચાડવા લાગ્યો. જે પછી શ્રી કૃષ્ણે યમુના કિનારે રાક્ષસને વાળ પકડીને મારી નાખ્યો. ત્યારથી આ ઘાટ કેશી ઘાટ તરીકે ઓળખાય છે. આજે પણ તે જગ્યા યમુના કિનારે વૃંદાવનમાં છે.
જ્યારે ભગવાન કૃષ્ણનો જન્મ મથુરામાં થયો હતો, ત્યારે તેમણે વૃંદાવનમાં ઘણી લીલાઓ કરી હતી. વૃંદાવનની ગલીઓમાં આજે પણ કૃષ્ણની નિશાનીઓ છે, જ્યાં ભક્તો દર્શન-પૂજા કરે છે.
મહાપ્રસાદ જનની, સર્વ સૌભાગ્યવધીની, આદિ વ્યાધિ હરા નિત્યમ, તુલસી તત્વમ નમોસ્તુતે’
એક વૃંદાવન બહાર છે, જયારે એક વૃંદાવન ભીતરમાં છે. જે માનવીની વૃત્તિઓને નિર્મળતા બક્ષે છે. કબીર મહાત્મા કહે ખરેખર ગુરુના ગમ વગર ભીતરમાં રહેલ વૃંદાવનના દર્શન થતાં નથી.
थारे घट में विराजे भगवान बाहर काई जोवती फिरे
नो नहाई नौरता दसवे नहाई काती,
हरी नाम की सुध नही लेवे,
फिरे गलियों में नाती,
पीपल रे डोरा बांधती फिरे,
थारे घट मे विराजे भगवान,
बाहर काई जोवती फिरे,
जीवित मात् री सुध न लेवे मरिया गंगाजी जावे,
वो सराधा में बोले का कागलो बापू के बतलावे,
आकारा पता उड़ती फिरे
थारे घट मे विराजे भगवान,
बाहर काई जोवती फिरे.....
पत्थर की रे बनी मूर्ति वह मुख से नहीं बोले,
शामे बैठो मस्त पुजारी वह दरवाजे नहीं खोले,
चंदन का टीका काटती फिरे
थारे घट मे विराजे भगवान,
बाहर काई जोवती फिरे......
रामानंद मिला गुरु पूरा जीव भरम रा तो ले,
कहत कबीर सुनो भाई संतो पर्वत के राई तो ले,
पर्वत तेरी छाया जोवती फिरे,
थारे घट मे विराजे भगवान
बाहर काई जोवती फिरे.....
મારા ઘટમાં બિરાજતા શ્રીનાથજી યમુનાજી મહાપ્રભુજી
મારુ મનડું છે ગોકુલ વનરાવન
મારા તનના આંગિણયાંમાં તુલસીના વન
હે મારા પ્રાણ જીવન….
મારા આતમના આંગણે શ્રીમહાપ્રભુજી
મારી આંખો વશે ગિરધારી રે ધણી
મારુ તન મન ગયું છે જેને વારી રે વારી
હે મારા શ્યામ મોરારિ…..
મારા ઘટમાં બિરાજતા શ્રીનાથજી યમુનાજી શ્રીમહાપ્રભુજી….
હું તો નિત્ય વિઠ્ઠલ વર ની સેવા રે કરું
હું તો આઠે સમા કેરી ઝાંખી રે કરું
મેં તો ચિતડું શ્રીનાથજી ને ચરણે ધર્યું
જીવન સફળ કર્યું …..
મારા ઘટમાં બિરાજતા શ્રીનાથજી યમુનાજી શ્રીમહાપ્રભુજી….
હે મારા પ્રાણ થકી મને વૈષ્ણવ વ્હાલા
નિત્ય કરતા શ્રીનાથજી ને કાલા રે વાલા
મે તો વલ્લભ પ્રભુજી ના કીધાં છે દર્શન
મારું મોહી લીધું મન…..
મારા ઘટમાં બિરાજતા શ્રીનાથજી યમુનાજી શ્રીમહાપ્રભુજી….
મેં તો ભક્તિ રે મારગ કેરો સંગ રે સાધ્યો
મેં તો પુષ્ટિ રે મારગ કેરો સંગ રે સાધ્યો
મને ધોળ કિર્તન કેરો રંગ રે લાગ્યો
મેં તો લાલાની લાલી કેરો નંગ રે માંગ્યો
હીરલો હાથ લાગ્યો…..
મારા ઘટમાં બિરાજતા શ્રીનાથજી યમુનાજી શ્રીમહાપ્રભુજી….
મારી અંત સમય કેરી સુણો રે અરજી
લે જો શ્રીજીબાવા શરણોમાં દયા રે કરી
મને તેડાં રે યમ કેરાં કદી ન આવે
મારો નાથ તેડાવે…..
મારા ઘટમાં બિરાજતા શ્રીનાથજી યમુનાજી શ્રીમહાપ્રભુજી….
Comme